Ποια είναι τα χαρακτηριστικά παιδιών με ΕΓΔ;
Τα παιδιά με ΕΓΔ δεν αποτελούν ωστόσο μια ομοιογενή ομάδα, καθώς κάποια παιδιά παρουσιάζουν δυσκολίες κατανόησης, αλλά παιδιά έχουν προβλήματα έκφρασης και παραγωγής λόγου, ενώ άλλα παιδιά παρουσιάζουν δυσκολίες και στους δύο αυτούς τομείς.
Η ΕΓΔ εκδηλώνεται κυρίως στη σύνταξη και τη μορφολογία, αλλά κάποια παιδιά παρουσιάζουν και προβλήματα στη φωνολογία, τη σημασιολογία, το λεξιλόγιο ή την πραγματολογία.
Γενικά χαρακτηριστικά των παιδιών με ΕΓΔ:
Ακουστική επεξεργασία
- Δυσκολίες στην επεξεργασία σύντομων ή ταχέως εναλλασσόμενων ακουστικών ερεθισμάτων
- Αδυναμίες στην απομνημόνευση της διάταξης της ακουστικής πληροφορίας
- Μειωμένη βραχυπρόθεσμη μνήμη λεκτικών ήχων
- Αδυναμία στην ακουστική αντίληψη
Χαρακτηριστικά της γλώσσας των παιδιών με ΕΓΔ
Τα παιδιά με ΕΓΔ έχουν δυσκολίες σε όλες τις δομές της γλώσσας – στη μορφή της γλώσσας, στη χρήση της, καθώς και στο περιεχόμενό της. Επίσης, διαφέρουν ως προς τον τρόπο της κατάκτησης της σύνταξης και της μορφολογίας της γλώσσας σε σχέση με παιδιά τυπικής ανάπτυξης.
Διαταραχές στη μορφολογία της γλώσσας:
Με τον όρο μορφολογία εννοείται η μελέτη του σχηματισμού μιας λέξης και της δομής της. Η μορφολογία μελετά τον τρόπο με τον οποίο συντίθενται οι λέξεις από τα μικρότερα συστατικά τους και τους κανόνες που ελέγχουν αυτή τη διαδικασία. Τα παιδιά με ΕΓΔ παρουσιάζουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Εξελικτικά πρώιμες φωνολογικές διαδικασίες, όπως απλοποιήσεις συμπλεγμάτων (π.χ. «πίτι» αντί για «σπίτι»)
- Δυσκολίες στη χρήση των λειτουργικών μορφημάτων (π.χ. άρθρα, προθέσεις)
- Δυσκολίες στη γραμματική μορφολογία (π.χ. καταλήξεις, χρόνοι ρημάτων)
- Μειωμένο Μέσο Μήκος Εκφωνήματος (MLU= Mean Length of Utterance)
Σε σύγκριση με παιδιά τυπικής ανάπτυξης, τα παιδιά με ΕΓΔ παράγουν λιγότερες λέξεις και γραμματικά μορφήματα μέσα σε μια πρόταση.
- Απλοποιημένη συντακτική δομή: Τα παιδιά με ΕΓΔ περιορίζονται συνήθως στην απλή δομή «υποκείμενο – ρήμα – αντικείμενο»
- Παράληψη συνδέσμων και αντωνυμιών
- Μειωμένη χρήση ερωτηματικών προτάσεων.
Διαταραχές στο περιεχόμενο της γλώσσας:
Το περιεχόμενο του λόγου (σημασιολογία) αναφέρεται στη σημασία των λέξεων (π.χ. αντικείμενα, πρόσωπα, ενέργειες), τις σχέσεις ανάμεσά τους (π.χ. κτήση, αιτιολογία) και στο νόημα της πρότασης που προκύπτει μετά τη σύνδεση των λέξεων. Τα παιδιά με ΕΓΔ έχουν τις παρακάτω δυσκολίες σε αυτό το επίπεδο της γλώσσας:
- Μειωμένη μεταφορά εννοιών
- Αναφορά συνήθως στο παρόν και σε γεγονότα που διαδραματίζονται στο άμεσο περιβάλλον
- Χρήση λιγότερων κατηγοριών περιεχομένου σε σχέση με παιδιά τυπικής ανάπτυξης, με προτίμηση σε φράσεις που δηλώνουν ύπαρξη ή πράξη (π.χ. «Ο μπαμπάς κοιμάται»)
- Περιορισμένο λεξιλόγιο
- Δυσκολίες στην εκμάθηση νέων λέξεων και στην εύρεση της κατάλληλης λέξης
- Συχνή χρήση αόριστων λέξεων (π.χ. «κάτι»)
- Υπεργενικεύσεις: Χρήση μίας λέξης για την περιγραφή ενός συνόλου («γαβ» για όλα τα ζώα)
- Λάθη κατονομασίας, τόσο σημασιολογικά (π.χ. «σκύλος» αντί για «γάτα»), όσο και φωνολογικά (π.χ. «καράκλα» αντί για «καρέκλα»).
Διαταραχές στη χρήση της γλώσσας
Η χρήση της γλώσσας (πραγματολογία) περιλαμβάνει τρεις κύριες δεξιότητες που αφορούν στην επικοινωνία και στις οποίες ένα παιδί με ΕΓΔ μπορεί να παρουσιάσει δυσκολίες:
1. Στη χρήση της γλώσσας για διαφορετικό σκοπό, όπως:
- χαιρετισμό (π.χ. «Καλημέρα»)
- ενημέρωση (π.χ. «Θα πάω στη γιαγιά»)
- απαίτηση (π.χ. «Δώσε μου ένα σοκολατάκι»)
- υπόσχεση (π.χ. «Θα σου δώσω ένα σοκολατάκι»)
- παράκληση (π.χ. «Θα ήθελα ένα σοκολατάκι, σε παρακαλώ»)
2. Στη διαφοροποίηση της γλώσσας σύμφωνα με τις ανάγκες του ακροατή ή της κατάστασης, όπως:
- διαφορετική χρήση της γλώσσας σε ένα μωρό από έναν ενήλικα
- κατάλληλη παράθεση πληροφοριών σε έναν άγνωστο ακροατή
- διαφοροποίηση της ομιλίας ανάλογα με την κοινωνική περίσταση (π.χ. διαφορετικός τρόπος ομιλίας σε ένα παιδικό πάρτι από ότι σε μια σχολική τάξη)
3. Στην τήρηση κανόνων στις συνομιλίες και την εξιστόρηση ιστοριών, όπως:
- τήρηση της σειράς στη συνομιλία
- πρωτοβουλία έναρξης διαλόγου
- πρόταση θεμάτων συζήτησης κατά τη συνομιλία
- παραμονή εντός θέματος
- παράφραση σε περίπτωση που κάποιο θέμα δεν έχει κατανοηθεί καλά
- χρήση λεκτικών και μη λεκτικών σημάτων
- σωστή τήρηση της απόστασης με κάποιον όταν μιλάει
- κατάλληλη διόρθωση λαθών κατά τη συνομιλία
- σωστή χρήση εκφράσεων προσώπου και σώματος
- κατάλληλη βλεμματική επαφή
- αφήγηση με αλληλουχία και συνοχή
Οι παραπάνω δυσκολίες των παιδιών με ΕΓΔ επηρεάζουν έντονα την επικοινωνία τους και έχουν αντίκτυπο στη σχολική τους πορεία.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το 40-75% των παιδιών με ΕΓΔ θα έχει προβλήματα στην ανάγνωση, επειδή η ανάγνωση εξαρτάται από μια ευρεία ποικιλία αλληλεξαρτήσεων γλωσσικών δεξιοτήτων (γραμματική και σύνταξη, σημασιολογία και φωνολογικές δεξιότητες). Έτσι, τα παιδιά με ΕΓΔ αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της ακαδημαϊκής αποτυχίας.