Μύθοι για την ψυχοθεραπεία

Στο άκουσμα του όρου «Ψυχοθεραπεία» πολύς κόσμος ακόμα και σήμερα, αντιδρά και φέρνει στο μυαλό του λανθασμένες εικόνες- αντιλήψεις. Ειδικά παλαιότερα, οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι σε ψυχολόγο πάει κάποιος που έχει «πρόβλημα». Ωστόσο, στις μέρες μας αυτός και άλλοι μύθοι γύρω από την ψυχοθεραπεία αρχίζουν να διαλύονται. Ας ξετυλίξουμε, λοιπόν, μαζί σιγά σιγά το κουβάρι- μύθο της «ψυχοθεραπείας:

Πολλοί άνθρωποι θίγονται όταν τους συστήνεται η επίσκεψη σε έναν ψυχολόγο, διότι αισθάνονται ότι τους αποδίδεται ο χαρακτηρισμός του προβληματικού, του «τρελού».Το να ζητήσει κανείς βοήθεια ή τη συμβουλή ενός ειδικού,  σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως είναι «προβληματικός» ή «λιγότερο γνωστικός» από τους άλλους. Στην πραγματικότητα, αποδεχόμενος κάποιος ότι βιώνει μία δύσκολη κατάσταση, αποδεικνύει πως λειτουργεί με μεγαλύτερη σύνεση, καθώς φροντίζει για τον εαυτό του και για την επίλυση των προβλημάτων του. Το ξεκίνημα της ψυχοθεραπείας είναι μια πράξη που δείχνει δύναμη και υγεία. Χρειάζεται θάρρος για να εξερευνήσει κανείς ευαίσθητα συναισθήματα και επώδυνες εμπειρίες.

Όταν χαλάει ένα αντικείμενο στο σπίτι μας ή δε λειτουργεί καλά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν διστάζουμε να φωνάξουμε έναν ειδικό για να το επισκευάσει. Όταν χαλάει το αυτοκίνητο, το πηγαίνουμε στο μηχανικό και δεν έχουμε την απαίτηση από τον εαυτό μας να το φτιάξουμε οι ίδιοι. Επίσης, όταν έχουμε να σωματικό πόνο ή αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα υγείας, δεν διστάζουμε να επισκεφτούμε τον κατάλληλο ιατρό για να απαλλαγούμε από τον πόνο αυτό και να φροντίσουμε έτσι τη σωματική μας υγεία.

Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο για πολλούς ανθρώπους, όσον αφορά στην ψυχική υγεία και ισορροπία, οι οποίοι έχουν την αίσθηση ότι αν δεν τα «καταφέρουν» σε ψυχολογικά ζητήματα μόνοι τους, αυτό σημαίνει ότι δεν είναι ικανοί, δεν είναι έξυπνοι, δεν είναι άξιοι, και γενικότερα δεν είναι αρκετά δυνατοί να τα «καταφέρουν» στη ζωή τους. Όμως, όπως δεν μπορούμε να χειρουργήσουμε τον εαυτό μας για να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα υγείας, έτσι μερικές φορές δεν μπορούμε να βρούμε μια λύση σε ένα θέμα που αφορά την ψυχική μας υγεία και χρειαζόμαστε έναν ειδικό, τον ψυχολόγο, για να μας βοηθήσει να το ξεπεράσουμε. Ο ψυχολόγος έχει μια απόσταση από το πρόβλημα και μπορεί να το δει πιο καθαρά, καθώς είναι εκπαιδευμένος να βοηθά τον ενδιαφερόμενο να βρίσκει λύσεις και τρόπους αντιμετώπισης στα θέματα που τον απασχολούν.Το γεγονός ότι κάποιος αναγνωρίζει την ανάγκη του για βοήθεια και αναζητά επαγγελματική στήριξη, δεν είναι σημάδι αδυναμίας, αλλά σημάδι εσωτερικής δύναμης και αποφασιστικότητας, έτσι ώστε να μπορεί να ζει μια ζωή ολοκληρωμένη, γεμάτη νόημα.

Σίγουρα τις περισσότερες φορές μας βοηθά να συζητάμε τα προβλήματά μας με την οικογένειά μας και να μοιραζόμαστε τις ανησυχίες μας με τους «δικούς μας» ανθρώπους. Η οικογένεια, οι φίλοι και ο σύντροφος αποτελούν ένα σημαντικό συναισθηματικό και υποστηρικτικό πλαίσιο για τον καθένα μας.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ένα άτομο αντιμετωπίζει προβλήματα στα οποία δεν καταφέρνει να ανταπεξέλθει μόνο του, αλλά ούτε και με τη βοήθεια των φίλων του ή της οικογένειάς του. Αντιθέτως, η καλοπροαίρετη βοήθεια των άλλων, αντί να βοηθά, μπορεί να το φέρει ακόμα πιο κοντά στην απελπισία και στην απόγνωση, γιατί ουσιαστικά δεν το καταλαβαίνουν. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, πολύ συχνά στις περιπτώσεις που το άτομο υποφέρει από κρίσεις πανικού, που τα καλοπροαίρετα σχόλια «Δεν έχεις τίποτα», «Είναι όλα στο μυαλό σου», «Μην αγχώνεσαι» φέρνουν το άτομο που πάσχει σε ακόμη χειρότερη κατάσταση. Επίσης, ένα άτομο που πάσχει από κατάθλιψη, δεν μπορεί να βοηθηθεί από τους δικούς του όταν του δίνουν συμβουλές όπως « Βγες έξω και κάνε κάτι που σου αρέσει» και «Να είσαι δυνατός και θα το ξεπεράσεις». Αντιθέτως, η καλοπροαίρετη βοήθεια των άλλων το βυθίζει ακόμη περισσότερο στην απόγνωση.

Ο ψυχολόγος έχει εκπαιδευτεί για να «ακούει» και να εστιάζει στο πρόβλημα με ένα διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο που ακούει και εστιάζει ένας καλός φίλος ή ένα μέλος της οικογένειας.Έχει μια απόσταση από το πρόβλημα, καθώς και μια αντικειμενική εικόνα του και κατέχει τις γνώσεις για να βοηθήσει το άτομο που υποφέρει.

Στη σύγχρονη ψυχοθεραπεία, ο θεραπευόμενος δεν είναι παθητικός δέκτης των υποβολών του θεραπευτή, αλλά συμμετέχει ενεργά στη θεραπευτική διαδικασία, θέτει στόχους και ορίζει τον ρυθμό, την ένταση και το «βάθος» της θεραπείας μαζί με τον θεραπευτή. Ο θεραπευτής διευκολύνει την προσωπική ανάπτυξη του θεραπευόμενου και δεν προσφέρει «έτοιμες» λύσεις ή συμβουλές, αλλά εμπλέκει τον πελάτη στην αναζήτηση των κατευθύνσεων που θα είχαν το καλύτερο αποτέλεσμα για τον ίδιο. Ο πελάτης «μαθαίνει» να βλέπει τα πράγματα από διάφορες οπτικές γωνίες και να αντιλαμβάνεται τις διαφορετικές πτυχές του εαυτού του. Ήδη από την αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας, ο ίδιος ο πελάτης αναλαμβάνει την ευθύνη για τη θεραπεία του, αφού μόνο έτσι μπορεί να επωμισθεί ευθύνες στη ζωή του και εκτός θεραπευτικού πλαισίου. Στο τέλος της θεραπείας, ο πελάτης γίνεται πια ο ίδιος «θεραπευτής του εαυτού του», γιατί θα έχει πια εφοδιαστεί με μεθόδους αυτοβοήθειας και θα χειρίζεται δύσκολες καταστάσεις της ζωής του με υπευθυνότητα και αυτάρκεια.«Στην ψυχοθεραπεία θα γίνει η εξερεύνηση της παιδικής μου ηλικίας και θα καταλήξω απλά να κατηγορήσω τους γονείς μου»

Στη γνωσιακή – συμπεριφοριστική προσέγγιση ο θεραπευτής εστιάζει στο τώρα, στο τωρινό πρόβλημα και στην όσο το δυνατόν πιο άμεση ανακούφιση από αυτό. Για αυτό το σκοπό, παρέχει ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και στρατηγικών, στις οποίες εκπαιδεύεται ο πελάτης κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, η θεραπευτική διαδικασία περιλαμβάνει παράλληλα και διερεύνηση σχετικά με το πώς η παιδική ηλικία μπορεί να έχει συμβάλει στα προβλήματα που βιώνει το άτομο στο παρόν. Η θεραπεία, όμως, που «κολλάει» στο παρελθόν, δε βοηθάει τον πελάτη, γιατί δεν συμβάλλει ουσιαστικά στον τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων του παρόντος. Η ανασκόπηση έχει νόημα μόνο αν χρησιμοποιούμε το παρελθόν για να καταλάβουμε το παρόν και να αλλάξουμε από αυτή τη γνώση τις τωρινές καταστάσεις, τις πεποιθήσεις και τις προτεραιότητές μας.

Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν, μπορούμε, όμως, να αλλάξουμε το πώς το βλέπουμε και πώς νιώθουμε για αυτό. Μπορούμε ακόμη να αλλάξουμε και τον τρόπο που βλέπουμε το παρόν.

Πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας επίσης, ότι έτσι και αλλιώς δεν υπάρχει πάντα μια ξεκάθαρη «αιτία» για τα προβλήματά μας, και αν ακόμα υπάρχει, η γνώση της αιτίας του προβλήματος δεν σημαίνει ταυτόχρονα και τη λύση του.

Ας το εξηγήσουμε με ένα παράδειγμα:                                                                              Ένας άνθρωπος έχει σπάσει το πόδι του μέσα στο σπίτι του. Αν κάθεται και αναρωτιέται γιατί έσπασε το πόδι του και ποιος φταίει για αυτό, θα πονάει, θα υποφέρει και θα σπαταλάει την ενέργειά του, το πόδι του όμως δεν θα γίνει καλά.

Αντιθέτως, πρέπει να φροντίσει για το πώς μπορεί να απαλλαχτεί από τον πόνο (π.χ. να πάρει ένα παυσίπονο) και ταυτόχρονα για το πώς πρέπει να κάνει καλά το πόδι του (να καλέσει γιατρό, να κάνει εγχείρηση, να βάλει γύψο κ.ο.κ.). Αφού γίνει καλά το πόδι του, θα είναι χρήσιμο να ερευνήσει το λόγο που το έσπασε. Αν ήταν ένα τυχαίο γεγονός (σκόνταψε και παραπάτησε), δεν έχει νόημα να ασχολείται περαιτέρω με αυτό. Αν, όμως, υπάρχει κάτι στο σπίτι που αυξάνει τις πιθανότητες να ξανασυμβεί το γεγονός π.χ. η σκάλα ήταν ελαττωματική, τότε πρέπει να φροντίσει να φτιάξει τη σκάλα, γιατί αν παραμείνει ως έχει, τότε μπορεί να ξανασπάσει το πόδι του ή να πάθει κάτι ακόμη χειρότερο. Η γνώση αυτή καθαυτή, ότι έσπασε το πόδι του από την ελαττωματική σκάλα, από μόνη της δεν τον απαλλάσσει ούτε από τον πόνο, ούτε του προσφέρει βοήθεια για να μην το ξανασπάσει.

Η διάρκεια της ψυχοθεραπείας σίγουρα εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες, όπως το είδος του προβλήματος, το κίνητρο του θεραπευόμενου να αλλάξει καταστάσεις στη ζωή του, την ποιότητα της θεραπευτικής σχέσης και άλλα πολλά.

Μερικές φορές, μια ψυχοθεραπεία μπορεί να διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα. Άλλες φορές, πελάτες ωφελούνται πάρα πολύ με λίγες μόνο συνεδρίες, είναι ικανοί να κάνουν εξαιρετικές αλλαγές στη ζωή τους και βρίσκουν ξανά τη χαρά μέσα σε αυτή. Υπάρχουν ακόμα περιπτώσεις που μία και μοναδική συνεδρία κάνει τη διαφορά και πυροδοτεί την αλλαγή στη ζωή του ανθρώπου που συμβουλεύθηκε τον ψυχολόγο.

Όσο φορτωμένο και να είναι το πρόγραμμά σας, η μέρα για το κάθε άτομο έχει 24 ώρες. Ούτε περισσότερες, ούτε λιγότερες. Πολλές από αυτές τις 24 ώρες είναι όντως «κλεισμένες» - ύπνος, δουλειά, διαδρομές. Υπάρχουν, όμως, στο πρόγραμμα του κάθε ανθρώπου ώρες για τις οποίες μπορεί να αποφασίζει ο ίδιος, τί θα τις κάνει.  Εσείς αποφασίζετε αν θα αφιερώσετε μέρος του χρόνου σας για να δείτε τηλεόραση, να πάτε για ψώνια, να πιείτε καφέ με τη φίλη σας, να δείτε έναν αγώνα ποδοσφαίρου ή να συμβουλευτείτε έναν ψυχολόγο για ένα θέμα που σας απασχολεί και να βοηθηθείτε όσο γίνεται καλύτερα στην προσωπική σας ανάπτυξη.