1
2
3
4

Άγχος

Stress text

Το άγχος είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας και αν κυμαίνεται σε σωστά επίπεδα μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε απαιτητικές καταστάσεις της ζωής μας με το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Επομένως, το «δημιουργικό άγχος» είναι μια χρήσιμη και φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας.

Εκδηλώνεται όταν ο εγκέφαλός μας εκτιμάει μια κατάσταση ως κίνδυνο και προετοιμάζει τον οργανισμό για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της.

Σε μια στρεσογόνο κατάσταση, το σώμα εκκρίνει αδρεναλίνη, νοραδελίνη και κορτιζόλη και δημιουργεί έτσι την απαραίτητη διέγερσή του, για να αντιδράσει με τον καλύτερο τρόπο σε μια απαιτητική ή απειλητική κατάσταση.

Το άγχος έχει εδραιωθεί κατά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, γιατί είναι ένα συναίσθημα απαραίτητο για την επιβίωσή μας. Αν δεν είχαμε καθόλου άγχος, δε θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και να προσαρμοστούμε, καθώς δε θα κινητοποιούμασταν απέναντι σε ενδεχόμενους κινδύνους.

Έτσι, ένας άνθρωπος που απειλείται με ένα όπλο, νιώθει άγχος γιατί κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα και το άγχος τον βάζει σε κατάσταση εγρήγορσης για να σωθεί.

Τις περισσότερες φορές όμως η επικείμενη απειλή είναι ψυχολογικής φύσεως. Για παράδειγμα ένας μαθητής που δίνει πανελλαδικές εξετάσεις νιώθει απειλή γιατί μια πιθανή αποτυχία μπορεί, κατά τη γνώμη του, να έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του ή στην εικόνα που έχει για τον εαυτό του και το δημιουργικό άγχος τον βάζει σε κατάσταση να προσπαθήσει να έχει ένα όσο γίνεται καλύτερο αποτέλεσμα.

Επίσης ένα επίπεδο «δημιουργικού άγχους» βοηθάει τον ηθοποιό πριν από μια παράσταση, τον αθλητή πριν από έναν αγώνα και τον ομιλητή πριν από μια παρουσίαση, να έχει τη μέγιστη δυνατή απόδοση και το καλύτερο εφικτό αποτέλεσμα.

Μετά από τη στρεσογόνο κατάσταση, το σώμα επιστρέφει στο κανονικό του επίπεδο διέγερσης και το άτομο χαλαρώνει.

Όταν ένα άτομο βιώνει άγχος για παρατεταμένο χρονικό διάστημα επειδή η καθημερινότητά του χαρακτηρίζεται από καταστάσεις ή γεγονότα που εκτιμάει ως απειλητικά (π.χ. χωρισμός, υπερβολικές απαιτήσεις στη δουλειά, οικονομικά προβλήματα, απώλεια εργασίας κτλ.) και δεν ξέρει πώς να τα αντιμετωπίσει ή δεν έχει τη δυνατότητα να τα αντιμετωπίσει, βιώνει «αρνητικό άγχος» με δυσμενείς επιπτώσεις σε ολόκληρο το σύστημα νου – σώματος.

Ακόμη, αν το άτομο βιώνει μια στρεσογόνο κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς δυνατότητα ξεκούρασης και χαλάρωσης, είναι πιθανό να παρουσιάσει μια διαταραχή άγχους.

Το υπερβολικό άγχος σχετίζεται επίσης με τη συχνή και αναίτια κινητοποίηση του οργανισμού όταν δηλαδή το άτομο ερμηνεύει καταστάσεις και γεγονότα πιο απειλητικά από ό,τι είναι στην πραγματικότητα και συνεπώς βιώνει ένα αίσθημα διαρκούς απειλής και ατομικής ευαλωτότητας.

Πολλές φορές όμως δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί η αιτία του άγχους.

Το άγχος σε αυτή την περίπτωση δεν έχει αντικείμενο εστίασης, αλλά είναι αόριστο και διάχυτο. Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν άγχος αυτής της μορφής φαίνεται να ανησυχούν για τα πάντα και να μην μπορούν να ελέγξουν την ανησυχία τους αυτή. Αυτός ο τύπος άγχους που φαινομενικά δε συνδέεται με μια συγκεκριμένη κατάσταση ονομάζεται γενικευμένο άγχος.

Συμπτώματα του άγχους

Το άγχος εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άνθρωπο και η συμπτωματολογία του είναι πολυδιάστατη καθώς έχει επίδραση σε ολόκληρο το σύστημα νου – σώματος σε συναισθηματικό, γνωστικό και σωματικό επίπεδο καθώς και στον τομέα της συμπεριφοράς.

  • Σωματικά συμπτώματα
Άτομα που βιώνουν άγχος που ξεπερνάει το δημιουργικό επίπεδο μπορεί να παρουσιάζουν σωματικά συμπτώματα όπως:
    • ταχυκαρδία
    • δύσπνοια
    • πονοκεφάλους
    • δερματικές ενοχλήσεις
    • αυξημένη αρτηριακή πίεση
    • εξάψεις
    • «βάρος» και πόνο στο στήθος
    • βήχα και ασθματικές καταστάσεις
    • δυσπεψία , διάρροια
    • υπερευαισθησία στο θόρυβο ή σε μυρωδιές
    • μειωμένη σεξουαλική διάθεση
    • αϋπνίες και διαταραχές του ύπνου
    • ζαλάδες
    • ναυτία
    • διάφορες σωματικές ενοχλήσεις χωρίς οργανική αιτία ( πόνοι στον αυχένα, στη πλάτη, στην κοιλιά κτλ.)
  • Ψυχολογικά συμπτώματα
Συναισθηματικές και ψυχολογικές αντιδράσεις του άγχους είναι μεταξύ άλλων:
    • αίσθημα συνεχούς ανησυχίας
    • υπερδιέγερση
    • αίσθημα εξάντλησης και κούρασης
    • αρνητική διάθεση
    • ευερεθιστικότητa
    • αρνητικές σκέψεις
  • Συμπτώματα στο γνωστικό τομέα
Το υπερβολικό άγχος δρα αρνητικά και στο γνωστικό τομέα και το άτομο που το βιώνει χαρακτηρίζεται από:
    • υπερεκτίμηση του κινδύνου
    • υποτίμηση των ατομικών ικανοτήτων και της εξωτερικής βοήθειας
    • καταστροφοποίηση
    • δυσκολίες συγκέντρωσης
    • δυσκολίες μάθησης
    • μείωση της αποδοτικότητάς του
  • Συμπτώματα στο επίπεδο της συμπεριφοράς
Τα συμπτώματα στο σωματικό, ψυχολογικό και γνωστικό τομέα έχουν επιπτώσεις και στη συμπεριφορά του ατόμου το οποίο μπορεί να παρουσιάσει:

 

    • αποφυγή του αγχογόνου ερεθίσματος ή της κατάστασης που βιώνει το άτομο ως απειλή
    • επιθετικότητα
    • υπερβολική κατανάλωση τροφής ή το αντίθετο
    • αυξημένη κατανάλωση τοξικών ουσιών

 

 Διαταραχές άγχους

Οι πιο γνωστές διαταραχές άγχους είναι:
 
  • Η Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή χαρακτηρίζεται από μη ρεαλιστικό ή/και υπερβολικό άγχος και ανησυχία για τα καθημερινά ζητήματα της ζωής (π.χ. εργασία, υγεία, οικογένεια, οικονομικά θέματα).
  • Η Διαταραχή πανικού
Εξαιρετικά έντονος, επαναλαμβανόμενος φόβος που εμφανίζεται ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση και συνοδεύεται από πλήθος σωματικών, ψυχολογικών και γνωστικών συμπτωμάτων και οδηγεί πολλές φορές στην αγοραφοβία.
  • Η Αγοραφοβία
Φόβος του ατόμου να βρεθεί σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η διαφυγή του είναι δύσκολη ή όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα να του παρασχεθεί βοήθεια σε περίπτωση που έχει κρίση πανικού. Ένα άτομο με αγοραφοβία αισθάνεται άγχος όταν βρίσκεται μέσα σε πλήθος, όταν είναι έξω από το σπίτι του μόνο του, όταν στέκεται στην ουρά σε τράπεζες ή στο σούπερ μάρκετ και όταν βρίσκεται σε μέσα συγκοινωνίας.
  • Η Κοινωνική φοβία
Έντονος και επίμονος φόβος για κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο εκτίθεται σε λιγότερο ή περισσότερο βαθμό (π.χ. να κάνει μία παρουσίαση, να μιλάει με αγνώστους). Η αντίδρασή του είναι υπερβολική και συνοδεύεται από πολλά σωματικά συμπτώματα όπως κοκκίνισμα, ταχυκαρδία, εφίδρωση.
  • Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
χαρακτηρίζεται από έντονες, ανεπιθύμητες και επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες, που βιώνονται ως εισβολή, θεωρούνται ακατάλληλες και προκαλούν έντονο άγχος. Το άτομο που τις βιώνει, μπορεί να προσπαθεί να τις αποφύγει και να μειώσει το άγχος που του δημιουργούν με άλλες σκέψεις ή πράξεις (καταναγκασμοί).
  • Η Μετατραυματική διαταραχή άγχους
είναι αποτέλεσμα της εμπειρίας ενός τραυματικού γεγονότος που το άτομο βίωσε ή παρακολούθησε και το οποίο του προκάλεσε τρόμο ή αίσθηση ανημποριάς (π.χ. βιασμός, σεισμός, ατύχημα).
  • Αντιμετώπιση των διαταραχών άγχους

Το εξατομικευμένο πρόγραμμα αντιμετώπισης του άγχους που διεξάγεται στο γραφείο μου είναι πολυδιάστατο και εστιάζει στο συναισθηματικό, γνωστικό και σωματικό επίπεδο καθώς και στον τομέα της συμπεριφοράς.

Ανάλογα με την περίσταση συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων:

    • τη συστηματική απευαισθητοποίηση του ατόμου για ερεθίσματα και καταστάσεις που το αγχώνουν υπερβολικά
    • τη σταδιακή και προοδευτική έκθεση σε καταστάσεις που δημιουργούν άγχος και φόβο
    • την εκμάθηση:
      • της διαφραγματικής αναπνοής
      • της αυτογενούς εξάσκησης χαλάρωσης
      • της προοδευτικής μυϊκής χαλάρωσης
      • της αυτό-ύπνωσης
    •  Tην εκπαίδευση:τη γνωσιακή αναδόμηση
      • στη διεκδικητική συμπεριφορά
      • στην επίλυση προβλημάτων
      • στην οργάνωση χρόνου και δουλειάς
    • την ψυχολογική στήριξη του ατόμου και τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησής του.